Οι Αζτέκοι και η εφεύρεση της τομάτας. | Πληροφορίες για τον πολιτισμό των Αζτέκων.

Αζτέκοι-Μάγιας-Ίνκας. Ποιοι ήταν οι Αζτέκοι;

Λίμνη Τεξκόκο, η περιοχή που χτίστηκε η Τενοτστιτλάν
ή Τενοχτιτλάν η πρωτεύουσα των Αζτέκων

 

Γνωρίζετε ποιοι ήταν οι Αζτέκοι; γνωρίζετε πως καλλιέργησαν πρώτοι την ντομάτα (τη S.Lycopersicum) και μάλιστα είχαν ξεχωριστή λέξη για τις μεγάλες και κόκκινες; Γνωρίζατε για την αυτοκρατορία τους και για όσα τους έκαναν τον κυρίαρχο πολιτισμό στην μέση Αμερική; Σε αυτό το άρθρο των greenklish books (και άρθρα) θα μιλήσουμε για το πως οι Αζτέκοι «εφήυραν» την ντομάτα και άγνωστες πληροφορίες για τον πολιτισμό τους.

Αζτέκοι ονομάζονται το σύνολο των εθνοτικών πληθυσμών που κατοικούσαν στην Μεσοαμερική στην περιοχή του Μεξικού και κύριο χαρακτηριστικό του ήταν ότι μιλούσαν τη διάλεκτο Νάουατλ. Η Τενοτστιτλάν (Tenochtitlan), πρωτεύουσα των Αζτέκων από το 1325 ως και το 1521 αποτέλεσε το κέντρο της ισχυρής αυτοκρατορίας του που κυριάρχησε σε μεγάλα τμήματα της κεντρικής Αμερικής μέσω της τριπλής συμμαχίας Ēxcān Tlahtōlōyān με τις πόλεις Τλακόπαν (Tlacopan) και Τεξκόκο και τους Ακολούα (Acolhua) και Τεπανέκους (Tepanec) αντίστοιχα (και τους Μεσίκας, σαν ηγεμόνες της Αυτοκρατορίας, με πόλη την Τενοτστιτλάν).

Ο πολιτισμός των Αζτέκων χαρακτηρίζεται επίσης από την ιεραρχία του και το θρησκευτικό του σύστημα. Η Αυτοκρατορία των Αζτέκων καταλύθηκε το 1521 με την έλευση των Ισπανών και του Ερνάν Κορτέζ (Hernán Cortés).

Καλλιέργησαν οι Αζτέκοι τη «σύγχρονη» ντομάτα;

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Nature Genetics», ο τρόπος βελτίωσης της ντομάτας beefcake σαν διαδικασία έγινε γνωστός και έπαψε να αποτελεί μυστήριο. Αυτή η διαδικασία σύμφωνα με τους ερευνητές στο εργαστήριο «Κονλτν Σπρινγκ Χάρμπορ» βασίζεται στην υπερπαραγωγή βλαστικών κυττάρων.

Το παράδοξο βέβαια είναι πως οι Αζτέκοι κατείχαν αυτή τη μέθοδο και ήταν εκείνοι που δημιούργησαν την παραπάνω ποικιλία της ντομάτας! Πώς έγινε αυτό; Μα με διαδοχικές διασταυρώσεις και επιλογή των πιο εύρωστων φυτό ώστε να ξανακαλλιεργηθούν.

Τι κατάφεραν οι Αζτέκοι; Οι Αζτέκοι κατάφεραν με αυτή την επιλογή φυτών να ξεκλειδώσουν το ανασταλτικό γονίδιο CLAVATA3 το οποίο ρυθμίζει το μέγεθος των καρπών της ντομάτας και προφανώς και του άγριου είδους που έφτασε από το Περού στο Μεξικό. Κάτι άλλο που αποτελεί μυστήριο είναι το γιατί οι Αζτέκοι δεν χρησιμοποιούσαν περισσότερο την ντομάτα. Ίσως καλλιεργούσαν κάποιο συγγενικό της είδος τη δενδρώδη ντομάτα. Δείτε το άρθρο εδώ.

Η διαδρομή των Μεσίκας

Οι νομάδες Νάουα κατέβηκαν από το βόρειο τμήμα του Μεξικού τον 6ο αιώνα προς τη Μεσοαμερική. Ύστερα από την απομάκρυνση των τοπικών πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν στο κεντρικό Μεξικό. Αρχικά ήταν κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες που με την ώσμωση με τους γηγενείς πληθυσμούς υιοθέτησαν νέες πρακτικές.

Κατά την μετακλασική τους περίοδο ίδρυσαν πόλεις την Τούλα (Tula), το Ιδάλγο (Hidalgo, σημερινό Μεξικό). Τον 12ο αιώνα κυρίαρχος πληθυσμός ήταν οι Τεπανέκοι με κεντρική πόλη το Αζκαποτσάλκο. Εκείνο το διάστημα έκαναν την εμφάνιση τους οι Μεσίκας. Οι Μεσίκας με βάση τους θρύλους του κατάγονται από το Αζτλάν. Οι Μεσίκας κατέβηκαν από μια περιοχή που καλύπτει το βορειοδυτικό Μεξικό μέχρι τις νοτιοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ.

Οι Μεσίκας σύμφωνα με τους κώδικες τους έφτασαν στο Τσαπουλτέπεκ περίπου το 1248. Οι Τεπανέκοι κράτησαν τους Μεσίκας σε αυτή την περιοχή μέχρι το 1299, όπου ύστερα από την συγκατάθεση του Κοξκόξτλι, αρχηγού των Κολουάκαν (γειτονικού λάου μαζί με τους Τεπανέκους), εγκαταστάθηκαν στην άγονη πεδιάδα Τιζαπάν, αλληλεπιδρώντας με αυτή τη φυλή.

Tο 1323 οι Μεσίκας εγκαταστάθηκαν σε μια περιοχή που σύμφωνα με τον θρύλο των Αζτέκων οι ηγέτες τους είδαν έναν αετό σε μια φραγκοσυκιά να τρώει ένα φίδι. Σε αυτό το σημείο χτίστηκε η πρωτεύουσα των Μεσίκα, η Τενοτστιτλάν. Η περιοχή αυτή ήταν τα ελώδη νησιά της λίμνης Τεξκόκο, το 1325.

Το 1376 εκλέχθηκε ο πρώτος τοπικός άρχοντας δηλαδή ο «Ουέι Τλατοάνι» (Hueyi Tlatoani), ο Ακαμαπίτστλι. 50 περίπου χρόνια μετά ο Ιτζκόατλ, ανακηρύχθηκε 4ος Τλατοάνι της Τενοτστιτλάν και πρώτος αυτοκράτορας της Τριπλής Συμμαχίας (μαζί με τις Τεξκόκο και Τλακόπαν), η οποία σταδιακά επεκτάθηκε στις γύρω περιοχές με κυρίαρχη δύναμη την Τενοτστιτλάν, εντός της συμμαχίας.

Ο Μοντεζούμα Α’ (Motēuczōma Ilhuicamīna) με τον ετεροθαλή αδελφό του Τλακαέλελ (Tlacaelel) σε ρόλο συμβούλου ανέλαβαν την ηγεσία της Τενοτστιτλάν το 1440, επανασυστήνοντας το κράτος και τον πολιτισμό των Αζτέκων με κέντρο την Τριπλή Συμμαχία.

Η αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειο της ακμής της το 1486 με 1502 κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του Αουιτζόλτ (Āhuitzotl). Ο ανηψιός του Μοντεζούμα ο Β’ ή Σοκογιότζιν (Motecuhzōma Xocoyotzin) εξετέλεσε για 17 χρόνια «Ουέι Τλατοάνι», μέχρι που το 1519 έφτασαν οι Ισπανοί με επικεφαλής τον Ερνάν Κορτές.

Οι απόπειρες του Κορτέζ για κάλυψη της αυτοκρατορίας διήρκεσαν ως το 1521, ώσπου η πόλη του Τενοτστιτλάν πέρασε στα χέρια των Ισπανών, μετά και την εκτέλεση του Κουαοτέμοκ (Cuauhtémoc), τελευταίου αυτοκράτορα των Αζτέκων. Αν και οι τοπικοί ευγενείς διατήρησαν αρχικά το αξίωμα τους, έπειτα οι ιθαγενείς πληθυσμοί θεωρήθηκαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Με την επιδημία ευλογιάς τη διετία 1520-21, δυο ακόμα επιδημίες ευλογιάς και μία τύφου, μείωσαν τον πληθυσμό των Αζτέκων με τις εκτιμήσεις να διαφέρουν.

Η Αυτοκρατορία των Αζτέκων

Οι μεσοαμερικάνικοι πολιτισμοί, ή οι δύο από τους τρεις προκολομβιανούς πολιτισμούς έχουν κοινά χαρακτηριστικά τα οποία μοιράζονται και με του Ίνκας. Σε αυτό τη διαπίστωση συντελούν δύο λόγοι. Ο πρώτος είναι το κοντινό πολιτιστικό πεδίο, αφού και οι τρεις πολιτισμοί έχουν στενή γεωγραφική γειτνίαση. Το δεύτερο και σημαντικότερο κατά την άποψη μας (τι άλλο θα λέγαμε;) είναι η γεωργία και η καλλιέργεια του αραβόσιτου.

Επίσης οι μεσοαμερικάνικοι πολιτισμοί είχαν μια ιδιάζουσα για τα ευρωπαϊκά δεδομένα κοινωνική δομή η οποία ενώ φαίνεται να ταιριάζει με παλιότερες δομές των ευρωπαϊκών πολιτισμών, ωστόσο στους προκολομβιανούς πολιτισμούς παίρνει μια άλλη ανάγνωση, αποκτά διαφορετική σημασία και προχωρά αυτές τις κοινωνίες μακριά από τον ευρωπαϊκό τρόπο που αργότερα έφερε την ευρωπαϊκή βιομηχανική επανάσταση.

Οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν ένα σύστημα έμμεσης δημοκρατίας ανάμεσα στις διαφορετικές εθνότητες που τους απάρτιζαν, με κεντρικό στοιχείο τους φόρους. Οι τοπικοί πληθυσμοί διατηρούσαν τα σχήματα εξουσίας τους αναλλοίωτα και δεν υπήρχε ανάμιξη της κεντρικής εξουσίας σε αυτές πέρα από την είσπραξη φόρων. Οι πόλεις κράτη της αυτοκρατορίας λέγονταν αλτπέτλ (altepetl) με διοικητή τον τλατοάνι που ήταν αποκλειστικά βασιλικής καταγωγής. Ο τλατοάνι είχε θρησκευτικές, πολιτικές και στρατιωτικές δικαιοδοσίες. Οι πόλεις κράτη συντήρησαν ανταγωνισμό μεταξύ τους.

Η οικονομία των Αζτέκων

Η οικονομία της αυτοκρατορίας βασίζονταν σε δύο πυλώνες. Το κράτος και το εμπόριο. Κρατικοί φορείς ήταν οι βασιλείς και οι ευγενείς, ενώ το εμπόριο λειτουργούσε ανεξάρτητα. Τα μέσα παραγωγής άνηκαν στους βασιλείς και τους ευγενείς την οποία στην ουσία νοίκιαζαν οι αγρότες και την καλλιεργούσαν ή καλλιεργούσαν σαν δούλοι. Τα έσοδα από αυτή τη δραστηριότητα συντηρούσαν τους ευγενείς και τις ανάγκες των πόλεων.

Τα νομίσματα των Αζτέκων

Οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν σαν νομίσματα ορισμένα προϊόντα. Οι σπόροι του κακάο χρησιμοποιούνταν σαν νόμισμα και τα «κουάστλι» που ήταν κομμάτια υφάσματος, σαν χαρτονομίσματα, τα οποία ανάλογα με το είδος του υφάσματος είχαν αξία από 65 έως 300 σπόρους κακάο. Οι εμπορικές συναλλαγές γίνονταν στην πόλη Τλατελόλκο, από αγρότες, τεχνίτες, εμπόρους και τους «ποτστέκα», που ήταν επίσημα οι πωλητές των Αζτέκων.

Η κοινωνική δομή των Αζτέκων

Η κοινωνική δομή των Αζτέκων έχει να κάνει με τον διαχωρισμό σε ευγενείς «πιπίτλιν» (pīpiltin) που ήταν η ανώτερη τάξη, στους απλούς πολίτες -κυρίως αγρότες αλλά και τεχνίτες- τους «μασεουάλτιν» (mācehualtin)  και τους δούλους (tlacotin). Ένας ελεύθερος πολίτης μπορούσε να γίνει δούλος, λόγω χρεών ή αιχμαλωσίας. Οι δούλοι είχαν δικαίωμα να έχουν περιουσία και μπορούσαν και να ελευθερωθούν. Πέρα από τους αγρότες και τους τεχνίτες υπήρχαν και οι έμποροι (ποτστέκα) οι οποίοι αν και μικρή ομάδα ήταν πολύ σημαντικοί γιατί πέρα από τα προϊόντα μετέφεραν και πληροφορίες από περιοχή σε περιοχή.

Η θρησκεία των Αζτέκων

Κεντρική θέση στον πολιτισμό των Μεσίκας κατείχε ο Ουιτζιλοπότστλι, ο θεός του πολέμου, του ήλιου, αλλά και του κυνηγιού. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Ουιτζιλοπότστλι έδωσε την θέση που θα ιδρύσουν την πόλη τους. Το πάνθεο των Αζτέκων αποτελείται από τους Τεζκατλιπόκα, Τλάλοκ (θεός της βροχής) και τον Κετζαλκόατ. Οι θρύλοι των Μεσίκα μιλούν και για τους Τολτέκους σαν θεμελιωτές του πολιτισμού, μάλιστα η λέξη toltecayōtl στα Νάουατλ σημαίνει πολιτισμός.

Οι ανθρωποθυσίες ήταν κάτι διαδεδομένο στην κεντρική Αμερική. Και οι Αζτέκοι και οι Τλαξκαλτέκοι έκαναν ανθρωποθυσίες. Οι Αζτέκοι για τον εξαγνισμό της μεγάλης πυραμίδας στη Τενοτστιτλάν.

Η γεωργία των Αζτέκων

Οι Αζτέκοι καλλιεργούσαν με τέσσερις μεθόδους. Η πρώτη που ήταν η παλιότερη και η πιο απλή ήταν η καλλιέργεια με τη βροχή, που η άρδευση γινόταν μέσω της βροχής. Έπειτα οι Αζτέκοι εφάρμοσαν άλλες δύο πιο εντατικές μορφές καλλιέργειας: η μία ήταν αυτή με χρήση αναβαθμίδων ή πεζούλων σε περιοχές με κλίση που δεν γινόταν να ποτιστούν διαφορετικά και αυτή με τα κανάλια άρδευσης που παίρναν νερό από τον ποταμό Κουαουτίλαν.

Η τέταρτη μέθοδος ήταν αυτή που αξιοποιούσε τις βαλτώδεις εκτάσεις γύρω από τη λίμνη Σοτσιμίλκο η οποία ήταν συνδεδεμένη με τη λίμνη Τεξκόκο και ήταν τα λεγόμενα τσινάμπας. Αυτό ήταν πλωτοί κήποι που χωρίζονταν με κανάλια και οι γεωργοί μετακινούνταν με κανό ανάμεσα τους για να καλλιεργήσουν. Για αυτή την τεχνική οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν και ριζωτήρια φτιαγμένα από καλάμια για παραγωγή σπορόφυτων!

Η γλώσσα των Αζτέκων

Η Νάουατλ είναι η γλώσσα των Αζτέκων και των Τολτέκων, η οποία αποτελεί μέρος των Ούτο-Αζτέκικων γλωσσών. Η Νάουατλ που χρησιμοποιούσε 15 σύμφωνα και 4 φωνήεντα είναι επίσης γωψστή για την χρήση του ήχου -tl. Οι κώδικες των Αζτέκων είναι τα γραπτά τους χειρόγραφα, τα οποία όσα έχουν διασωθεί έχουν τελετουργικό χαρακτήρα. Τα μεταγενέστερα, από την εποχή των Ισπανών, όπως ο κώδικας Ρίος και Μεντόζα δεν είναι σαφές πόσες ισπανικές επιρροές περιέχουν. Αυτοί οι κώδικες δημιουργήθηκαν από καλλιτέχνες τους Τλακουίλος υπό την εποπτεία των πρώτων Ισπανών.

Τι απέγιναν οι Αζτέκοι;

Η αυτοκρατορία των Αζτέκων όπως είπαμε παραπάνω καταλήφθηκε από τους Ισπανούς κατακτητές. Ωστόσο οι Αζτέκοι αποτελούν μέρος του πληθυσμού του Μεξικού. Επίσης η γλώσσα των Αζτέκων η νάουατλ μιλιέται από 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους σε περιοχές του κεντρικού Μεξικού. Τοπωνύμια και αξιοθέατα του Μεξικού είναι στα Νάουατλ. Λέξεις από την νάουατλ είναι πολύ γνωστές, χάρη στα προϊόντα που καλλιεργούσαν οι Αζτέκοι, όπως η σοκολάτα και η ντομάτα. Ακόμα, η πόλη του Μεξικού επίσης είναι χτισμένη πάνω στα ερείπια της πόλη Τενοτστιτλάν, κάνοντας της μια από τις παλιότερες πόλεις της Αμερικής.

Εσείς τι λέτε; Γνωρίζατε για τους Αζτέκους την γλώσσα τους, την κοινωνίας τους και τους τρόπους που καλλιεργούσαν; Τις πληροφορίες για το άρθρο τις βρήκαμε στο διαδίκτυο. Που; Για να δείτε κάντε κλικ εδώ και εδώ.

Θέλετε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για την προέλευση της ντομάτας και πως συνδέονται οι Αζτέκοι με αυτή; Για να δείτε κάντε κλικ εδώ.